Qizilmiya
Qizilmiya — poyasi tik, biroz shoxlangan, balandligi 50-100 (baʼzan 200 sm gacha) boʻlgan koʻp yillik oʻsimlikdir. Qizilmiyaning yer osti organlari tuproqqa 6-8 metr chuqurlikdagi chuqurchadan va kalta qalin ko‘p boshli yer osti kurtaklariga cho‘zilgan stolonlar (5 dan 20 donagacha, uzunligi 1-2 metr) dan iborat ildizpoyadan tashkil topadi. Qiz kurtaklari stolonlaridan yer usti kurtaklari hosil bo'ladi. O'simlikning yer osti organlarining rivojlangan tizimi (ildizlar, qiz kurtaklari bo'lgan ko'plab stolonlar) kuchli tarmoq hosil qiladi va qizilmiya populyatsiyasini saqlashga yordam beradi.
Oʻsimlikning barglari navbatma-navbat, birikma, toq-pinnat, uzunligi 5 dan 20 sm gacha, 9-17 ta zich ellips yoki tuxumsimon, yaltiroq bargchalar, biroz yopishqoq, ayniqsa pastki qismida koʻp sonli bezli bo'ladi. Barglarning qirrasi bir oz pastga egiladi.
Xalq tabobatida qizilmiya ildizi yo‘tal, turli og‘riqlari, isitma, oshqozon yarasini davolashda qo‘llaniladi. O'simlikdan bronxit, sil, nafas qisilishida keng foydalaniladi.
Qizilmiya revmatizm, nefritni davolovchi vositalar to'plamiga kiritilgan, keksalar uchun esa yoshartiruvchi va umrni uzaytiruvchi vosita hisoblanadi, o'simlik ko'pincha bolalar uchun qo'llaniladigan retseptlarda ham uchraydi.
Tibet tibbiyotida qizilmiyaning ildizlari va ildizpoyalari yallig'lanishga qarshi, siydik haydovchi va ekspektoran sifatida ishlatiladi va oshqozon yarasi, qon tomir kasalliklari, ateroskleroz, buyrak va siydik yo'llarining ayrim kasalliklari, artrit va revmatizm, zaharli hashoratlar chaqishi, bronxial astma, pnevmoniya, yo'talda ishlatiladi. Qizilmiya damlamalari ovqatdan, ayniqsa qo'ziqorinlardan zaharlanishda ishlatiladi.
Hindistonda qizilmiya ildizlari ko'z kasalliklarini davolashda, ko'rishni yaxshilashda keng qo'llaniladi.
Koreya tibbiyotida qizilmiya ildizlari va ildizpoyalari ham ko'pincha dori retseptlarida uchraydi. O'simlik sil, turli asab kasalliklari va diabetni davolashda qo'llaniladi.
Bolgar xalq tabobatida prostata adenomasi natijasida namoyon bo'ladigan qiyin siyish uchun ildizlarning qaynatmasidan foydalaniladi.